ĐỘ PH CỦA XÀ PHÒNG VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ XOAY QUANH

Độ pH của xà phòng luôn là vấn đề mà nhiều người quan tâm mỗi khi tìm kiếm một sản phẩm làm sạch cơ thể. Có phải xà phòng có độ pH “trung tính” sẽ dịu nhẹ cho làn da? Xà phòng có pH cao thì có tốt cho da không? Bạn sẽ tìm được câu trả lời trong bài viết này của Vitabox.

Vì sao có KOH và NaOH trong xà phòng?

Khi đọc thông tin thành phần của xà phòng, có thể bạn sẽ bắt gặp một trong 2 thành phần này: Sodium Hydroxide (NaOH) hoặc Potassium Hydroxide (KOH). Vậy vai trò của KOH và NaOHtrong xà phòng là gì?

Trở về quá khứ khoảng 4.500 năm trước, Nini – cô bé người Iraq nhận ra việc pha nước tro (tro củi sau khi cháy hết) và mỡ trừu tạo ra thứ nước có thể làm sạch nhanh các vết bẩn trên tay. NaOH và KOH có trong nước tro là tác giả của hiện tượng này. Nini đã tạo ra hình thức xà phòng sơ khai nhất, hi vọng sau đó cô bé khởi nghiệp thành công với việc làm và bán xà phòng.

Quay lại với chủ đề chính. Về mặt hóa học, xà phòng được tạo ra khi kết hợp chất béo và kiềm. tạo ra Glycerin và các Muối hữu cơ. Chính các muối hữu cơ này có tác dụng làm sạch vết bẩn. Cho đến ngày nay, người ta vẫn làm xà phòng tự nhiên theo nguyên tắc này. Mình gọi là “xà phòng tự nhiên” để phân biệt với các loại xà phòng tổng hợp: Syndet – synthetic Detergents.

Ở một số nơi, mỡ động vật vẫn được dùng làm xà phòng (tận dụng mỡ phụ phẩm từ ngành sản xuất thịt). Tuy nhiên, ngày càng nhiều xà phòng được làm từ dầu thực vật, như dầu dừa, olive, dầu cọ, hướng dương… Với dầu thực vật, người ta có thể dễ dàng điều chỉnh các tiêu chí về khả năng tạo bọt, độ làm sạch, độ dịu… bằng cách thay đổi các loại dầu thành phần. Xà phòng từ dầu thực vật cũng có mùi tự nhiên dễ chịu hơn so với đàn anh của nó.

2 loại kiềm làm xà phòng phổ biến nhất là NaOH và KOH, NaOH làm ra loại xà phòng cứng (xà phòng cục). Trong khi đó KOH tạo các muối dễ dàng hòa tan trong nước, nên dùng để làm xà phòng lỏng, xà phòng lỏng Castile liquid soap của Vitabox thuộc loại này.

Như vậy NaOH và KOH là thành phần không thể thiếu trong bất cứ loại xà phòng tự nhiên nào.

>> Tham khảo thêm: Xà Bông Thiên Nhiên – Ít Bọt Và Nhàm Chán? 

Phân biệt 2 cách làm xà phòng tự nhiên phổ biến

Ngoại trừ các loại xà phòng tổng hợp, được làm từ chất tẩy rửa tổng hợp. Các loại xà phòng tự nhiên được làm chủ yếu theo 2 cách sau:

• Cách 1: dùng phôi xà phòng

Nhà sản xuất sẽ mua xà phòng đã được làm sẵn (ở dạng cơ bản, không màu không mùi) về rồi thêm các thành phần khác (màu, thảo mộc, tinh dầu…) theo ý muốn và thu được thành phẩm. Xà phòng làm theo cách này được gọi là “Melt and pour” soap – mô tả việc nấu chảy phôi xà phòng và đổ vào khuôn.

Thoạt nhìn vào bảng thành phần của melt and pour soap, ta có thể không thấy NaOH hoặc KOH, nhưng thực chất Kiềm vẫn được dùng trong quá trình tạo ra phôi xà phòng. Nói cách khác, quá trình xà phòng hóa giữa kiềm và chất béo đã diễn ra tại bước làm ra phôi xà phòng.

Cách làm xà phòng này rất tiện và nhanh, nhưng khuyết điểm là chúng ta khó kiểm soát được thành phần, chất lượng và tỷ lệ nguyên liệu… làm ra phôi xà phòng. Thêm vào đó, để phôi xà phòng có thể chảy ra khi được nấu lên, cần phải thêm vào các phụ gia tổng hợp và thậm chí các chất tẩy rửa tổng hợp (SLS, SLES, SCI…)

• Cách 2 – cũng là cách mà Vitabox áp dụng: Tự làm xà phòng từ nguyên liệu thô là dầu thực vật và Kiềm. Các loại dầu thực vật được lựa chọn và kết hợp theo một tỷ lệ nhất định để đạt được độ bọt, độ sạch, độ dịu… mong muốn. Cách này tốn nhiều công sức hơn và yêu cầu người làm phải hiểu về từng loại dầu thành phần. Bù lại, ưu điểm của cách làm này là kiểm soát được hầu hết các khía cạnh của nguyên liệu và thành phẩm. Người làm cũng có thể điều chỉnh công thức để tạo ra các loại xà phòng phù hợp với từng mục đích sử dụng khác nhau.

Xà phòng làm từ NAOH và KOH liệu có an toàn? 

NaOH và KOH là những chất có tính ăn da mạnh, tuy nhiên nó lại là thành phần không thể thiếu để tạo ra xà phòng tự nhiên. Vậy liệu NaOH và KOH có còn tồn dư trong xà phòng không?

Bạn có thể yên tâm vì xà phòng làm từ NaOH/ KOH rất an toàn.Tất cả kiềm sẽ đảm bảo được phản ứng hết trong quá trình làm xà phòng. Hay nói cách khác – Kiềm sẽ không còn sót lại trong thành phẩm sau cùng. 

Phương pháp giúp đảm bảo kiềm không còn sót lại trong thành phẩm thực ra rất đơn giản:

• Với xà phòng cục (dùng NaOH): dầu thực vật sẽ được LẤY DƯ ra (gọi là super-fat) để chắc rằng NaOH sẽ PHẢN ỨNG HẾT. Cục xà phòng “siêu béo” này cầm trên tay sẽ cảm giác hơi trơn, vì còn dầu dư. Tuy nhiên cũng cần lưu ý không lấy dầu dư quá nhiều, vì dầu còn lại trong xà phòng sẽ làm giảm khả năng làm sạch của xà phòng. Tỷ lệ super-fat phổ biến trong xà phòng cục là 3 – 8%.
• Với xà phòng nước – liquid soap (dùng KOH): cần sự tính toán chính xác hơn về từng thành phần và vài lần kiểm tra sau khi làm để đảm bảo KOH đã phản ứng hết. Vitabox dùng acid Citric – một loại acid có nhiều trong quả chanh, để cân bằng hết lượng KOH còn dư. Độ pH của mỗi mẻ xà phòng được đo ít nhất 4 lần, bằng 2 phương pháp khác nhau để chắc chắn mẻ xà phòng nằm trong ngưỡng cho phép. Mức pH chuẩn của xà phòng lỏng Vitabox là 9 – 10.2. Cách đo độ pH của xà phòng đơn giản nhất là nhúng giấy quỳ vào dung dịch, sau đó so sánh màu của giấy quỳ với thanh pH tương ứng. Tuy nhiên cách đo này thường có sai số cao và chỉ được dùng như một phép thử ban đầu. Các cách đo pH xà phòng có độ chính xác cao là dùng giấy phenolphtalein và bút thử pH.

>> Tham khảo thêm:  Palm Oil Free Soap Base Xà Bông Không Dầu Cọ 

Độ pH có liên quan đến sự dịu nhẹ của xà phòng không?

Hình trong bài post này được trích dẫn từ một nghiên cứu năm 2002 đăng trên Tạp chí Da Liễu Quốc tế (1) , nó cho thấy độ pH của một số xà phòng (*) của các thương hiệu phổ biến.

Trong bảng này, độ pH của xà phòng của Camay, Johnson’s, Nivea và Palmolive đều > 10. Thậm chí xà phòng Johnson’s Baby Oat còn có pH lên đến 12.35.

Điều đáng nói, chính Johnson’s Baby Oat là xà phòng có độ kích ứng da THẤP NHẤT, theo một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Dermatologic Therapy (2). Trong khi 2 mẫu xà phòng có độ kích ứng da cao nhất có pH lần lượt là 4.61 và 9.36.

Điều này cho thấy: ĐỘ pH KHÔNG NÓI LÊN GÌ NHIỀU VỀ SỰ DỊU NHẸ CỦA XÀ PHÒNG (trừ khi độ pH quá cao, lớn hơn 12).

Hầu hết xà phòng tự nhiên đều ở trong ngưỡng pH thân thiện với da: từ 9 – 10…. Nhưng nếu không còn tồn dư NaOH và KOH, tại sao xà phòng không có pH trung tính (pH=7)? 

Do cấu tạo của xà phòng là các muối hữu cơ của Natri và Kali, nên chúng sẽ luôn có xu hướng tạo ra môi trường kiềm. Đó là lý do tại sao xà phòng có tính kiềm – Độ kiềm là điều thuộc về BẢN CHẤT của xà phòng tự nhiên.

Một quan điểm cho rằng những sản phẩm làm sạch trung tính/ các loại xà phòng trung tính hoặc có tính acid sẽ “thân thiện với da” hơn. Vì chúng không gây tổn hại đến môi trường acid (acid mantle) trên bề mặt da. Nhưng điều này đã được chứng minh là không hoàn toàn chính xác, vì 2 lý do sau:

• Sản phẩm làm sạch có độ pH acid hay trung tính VẪN ẢNH HƯỞNG đến môi trường acid trên bề mặt da. Vì chính tác động “làm sạch” của sản phẩm ảnh hưởng đến lớp nhờn trên da, dẫn tới thay đổi môi trường acid. Một nghiên cứu cho thấy độ pH của da thay đổi ngay cả khi rửa da bằng nước lọc (3).
• Tuy nhiên, không phải sự thay đổi pH nào cũng đáng ngại. Vì da có khả năng tự cân bằng độ pH (tương tự như khả năng tự cân bằng nhiệt độ của cơ thể). Nên da dễ dàng thích nghi với các thay đổi pH nhỏ, tạo ra bởi xà phòng – bất kể nó có tính acid, trung tính, hay kiềm. Đã có những nghiên cứu kết luận tính kiềm của xà phòng không phải ảnh hưởng đến làn da – ngay cả trong dài hạn (4, 5).

Và một lần nữa quay trở lại với nghiên cứu (2) đã đề cập ở trên, mẫu xà phòng có pH = 4.61 (tính acid) lại là mẫu có độ kích ứng cao nhất!

(*) Từ “xà phòng” được Vitabox dùng trong bài để chỉ chung cả Soap và Syndet. Trong khi Soap gọi là “xà phòng tự nhiên”, phân biệt với Syndet – chất tẩy rửa tổng hợp.

Yếu tố thực sự quyết định đến độ dịu nhẹ của xà phòng

Một ngày nọ bạn nhận ra da của bạn khô hơn trước … Lý do có thể là thời tiết, chế độ ăn, hoặc cơ địa thay đổi. Nhưng còn một lý do trực tiếp mà ta hay bỏ sót: sữa tắm bạn đang dùng.

Sữa tắm thông thường có thể chứa các chất hoạt động bề mặt mạnh, hương tổng hợp (fragrance) và chất bảo quản không mấy thân thiện với da. Một số chất có thể dễ gây kích ứng da hoặc ảnh hưởng đến sức khỏe của da về lâu dài. 

Nếu chất hoạt động bề mặt có hiệu lực mạnh, chúng có thể tẩy sạch lớp nhờn tự nhiên trên da. Việc này được lặp đi lặp lại hàng ngày khiến da dần trở nên yếu và khô hơn. 

Xà phòng như thế nào thì tốt cho da?

Để an toàn cho da, xà phòng cần được làm từ các thành phần tốt và lành tính. Đó có thể là thành phần tự nhiên hoặc nhân tạo. (Bạn có thể tra cứu về độ an toàn của nhiều loại mỹ phẩm hoặc, thành phần mỹ phẩm bằng công cụ Skin Deep). Ưu điểm lớn của thành phần tự nhiên là nó có độ ổn định cao và dễ dàng hòa hợp với cơ thể con người – vốn cũng là một phần của tự nhiên. 

Với xà bông Castile liquid, đây là loại xà phòng thuần túy được làm từ dầu thực vật và xút (KOH). Khi kết hợp lại với nhau, chúng tạo ra muối hữu cơ – có tác dụng làm sạch vết bẩn nhưng không tổn hại đến lớp nhờn tự nhiên trên da. Tất cả thành phần tạo ra xà phòng Castile liquid, cũng như phản ứng xà phòng hóa đều tồn tại trong tự nhiên và đã được con người sử dụng qua nhiều thế kỷ.

Đi sâu vào từng thành phần, Mỗi loại dầu thành phần tạo nên xà phòng tự nhiên cần được lựa chọn kỹ lưỡng để tốt cho làn da. Mỗi loại dầu sẽ đem lại các tác dụng khác nhau, tùy vào loại chất béo cấu tạo nên nó. VÌ vậy chúng cần được lựa chọn và kết hợp cẩn thận để tạo ra loại xà phòng tự nhiên có những đặc tính như mong muốn. Các đặc tính cần xem xét đối với xà phòng tự nhiên như: độ làm sạch, độ bọt, độ dịu…

Với xà phòng Vitabox, Olive (Extra virgin), Castor, Jojoba được chọn vì chúng có đặc tính dưỡng da, giúp xà phòng có độ dịu nhẹ trên da. Extra Glycerin cũng được thêm vào để giúp da không bị khô ngay cả trong trường hợp dùng xà phòng nhiều lần trong ngày.

Hy vọng bài viết trên đã giúp bạn hiểu thêm về xà phòng tự nhiên, cách làm ra chúng và hiểu rằng độ pH của xà phòng không phải là yếu tố chính ảnh hưởng đến làn da. Đừng quên đón đọc thêm nhiều bài viết khác tại chuyên mục Blog của Vitabox bạn nhé.  

Nguồn tham khảo:

(1). Baranda L, González-Amaro R, Torres-Alvarez B, Alvarez C, Ramírez V. Correlation between pH and irritant effect of cleansers marketed for dry skin. Int J Dermatol 2002; 41: 494–499

(2). Abbas, S., Goldberg, J.W. and Massaro, M. [2004], Personal Cleanser Technology and Clinical Performance. Dermatologic Therapy, 17: 36-38

(3). Gfatter R, Hackl P, Braun F: Effects of soap and detergents on skin surface pH, stratum corneum hydration and fat content in infants. Dermatology 1997; 195: 258–262

(4). Bechor R, Zlotogorski A, Dikstein S. Effect of soaps and detergents on the pH and casual lipid levels of the skin surface. J Appl Cosmetol 1988; 6:123-128

(5). Takagi, Yutaka & Kaneda, K & Miyaki, M & Matsuo, K & Kawada, H & Hosokawa, H. (2014).

6. The long-term use of soap does not affect the pH-maintenance mechanism of human skin. Skin Research and Technology. 21. doi:10.1111/srt.12170

7. Skin pH: From Basic SciencE to Basic Skin Care | HTML | Acta Dermato-Venereologica

8. Skin Health, pH, and Dr. Bronner’s Soap