Ngày nay, bạn dễ dàng bắt gặp từ Castile trong tên gọi “xà phòng lỏng Castile” mà VITABOX đang sản xuất. Tuy nhiên, từ Castile còn xuất hiện trong một sản phẩm xà phòng khác có từ thế kỷ thứ 12. Vì sao lại có sự trùng hợp như vậy? Hãy cùng VITABOX tìm hiểu câu chuyện về tên gọi nổi tiếng này nhé.
Nguồn gốc lịch sử của tên gọi Castile soap
Tên gọi này xuất phát từ vùng Castile (La Castilla) của Tây Ban Nha. Vào khoảng thế kỷ thứ 12, trong khi hầu hết xà phòng đều được làm từ mỡ động vật, người dân La Castilla đã tạo ra loại xà phòng làm từ dầu oliu. Kể từ đó loại xà phòng này dần trở nên nổi tiếng trên toàn thế giới và được gọi là “Castile soap”.
Tuy vậy, cũng cần nói thêm rằng đây không phải là loại xà phòng đầu tiên và duy nhất làm từ dầu oliu. Tại Trung Đông, vào khoảng thế kỷ thứ 1 – 2 người dân vùng Aleppo thuộc Syria đã làm ra loại xà phòng từ dầu oliu và lá cây nguyệt quế. Phương pháp làm xà phòng Aleppo này được cho là đã du nhập tới Châu Âu vào thế kỷ 11, sau cuộc thập tự chinh.
Đặc tính của Castile soap
Quay trở lại với Castile soap, so với các loại xà phòng khác, Castile soap rất dịu nhẹ cho da. Nó có lớp bọt mịn, và lâu tan. Hơn nữa vì được làm hoàn toàn từ dầu oliu, nên nó thường được xem là loại xà phòng cao cấp, quý tộc.
Việc sản xuất xà phòng Castile soap cũng là một quá trình kỳ công và tốn kém. Thời đó chưa có công nghệ ép dầu hiện đại như bây giờ, nên toàn bộ dầu oliu đều được ép bằng phương pháp cơ học. Tuy năng suất ép dầu không cao như dầu oliu thu được đều là loại dầu oliu hảo hạng mà ngày nay được gọi là “extra virgin”. Và lẽ dĩ nhiên dầu oliu này cũng đạt tiêu chuẩn hữu cơ vì thời đó chưa phát minh ra phân hoá học và thuốc trừ sâu. Dầu oliu sau khi ép được được cho vào những bể trộn lớn, được đun nóng tới khoảng 70-80 độ C, Sau đó người ta thêm nước kiềm, một chút muối và để cho phản ứng xà phòng hóa xảy ra. Xà phòng, khi đó còn ở dạng sệt sệt được đổ ra bề mặt phẳng, chờ vài tuần cho xà phòng khô và cứng hơn, người ta bắt đầu cắt thành từng cục và tiếp tục cho xà phòng nghỉ để trở nên khô và cứng chắc hơn.
Xà phòng Castile nổi tiếng có thời gian làm xà phòng rất lâu. Tổng thời gian làm ra nó lên đến 6-12 tháng. Chủ yếu ở thời gian nghỉ (curing). Curing là việc người ta cắt xà phòng thành từng bánh, xếp chúng ở nơi thông thoáng và để chúng “nghỉ”, thời gian nghỉ từ 2-6 tháng tuỳ vào loại xà phòng. Trong quá trình curing này, dầu trong xà phòng phản ứng hết với kiềm, cục xà phòng trở nên ổn định và nước bay hơi hết. Sau khi curing, bánh xà phòng đạt chất lượng cao nhất, rất cứng, làm sạch, tạo bọt tốt và dùng lâu hết.
Một chi tiết nhiều người sẽ thắc mắc là: phải đến thế kỷ 19, người ta mới sản xuất được NaOH và KOH ở quy mô lớn, vậy vào thế kỷ 12 người dân vùng Castile dùng gì làm nước kiềm? Câu trả lời là họ dùng tro của một loại cây có tên là Barilla (Salsola soda hay còn gọi là Saltwort), đây là một dạng cỏ mọc ven biển ở vùng Địa Trung Hải. Trong khi các loại tro củi có hàm lượng Kali cao, thì tro của cỏ Salsola lại có hàm lượng Natri Cacbonat (Na2CO3) cao, rất thích hợp để sản xuất xà phòng.
Xà phòng Castile soap ngày nay.
Không khó để gặp trường hợp một khái niệm dần thay đổi theo thời gian, và Castile soap là một ví dụ điển hình.
Ngày nay, truyền thống làm xà phòng Castile soap vẫn còn được duy trì ở một số nơi, tại đó xà phòng vẫn được làm từ 100% dầu oliu. Tuy nhiên ngành làm xà phòng không ngừng phát triển và trong khoảng 200 năm trở lại đây, người ta bắt đầu tìm ra những đặc tính xà phòng của các loại dầu khác như: dầu dừa, dầu cọ, thầu dầu… Một số nhà sản xuất Castile soap có quan điểm cởi mở hơn bắt đầu dùng các loại dầu này trong quá trình làm xà phòng.
Việc kết hợp các loại dầu khác cùng với dầu oliu giúp cục xà phòng cứng hơn, tạo bọt tốt hơn và rút ngắn thời gian sản xuất. Có thể hiểu đây là một dạng xà phòng Castile soap hiện đại. Điều này không sai vì không có một quy chuẩn chung cho cái gọi là xà phòng Castile soap thực thụ. Hơn nữa, khi kết hợp các loại dầu thực vật khác nhau, chất lượng của cục xà phòng được nâng cao trong khi vẫn giữ được đặc tính dịu nhẹ và 100% từ dầu thực vật của xà phòng Castile truyền thống
Khi xà phòng lỏng được làm ra vào khoảng đầu thế kỷ 20, người ta dần gọi nó với cái tên “Castile liquid soap”, ban đầu mục đích phân biệt nó với các loại chất tẩy rửa tổng hợp- vẫn thường được gọi nhầm là “Liquid soap”. “Castile” ở đây được hiểu theo nghĩa là được làm từ 100% dầu thực vật chứ không chỉ bó buộc vào 1 loại dầu oliu nữa. Cách hiểu này ngày nay được chấp nhận rộng rãi ở nhiều nơi, bởi các thương hiệu lớn trong ngành xà phòng.
Như vậy theo cách hiểu ngày nay, “Castile” không còn là 100% từ dầu oliu nữa, mà là 100% từ dầu thực vật. Một số người cho đây là “thuyết âm mưu” của các nhà sản xuất xà phòng muốn lừa dối khách hàng. Nhưng theo VITABOX đó đơn giản là một sự tự chuyển biến của một khái niệm cho phù hợp với thời đại và với nhìn nhận chung của thị trường mà thôi. Với những ai vẫn yêu mến khái niệm Castile nguyên thuỷ, có thể dùng từ “Traditional Castile” hoặc “True Castile” khi muốn nói về loại xà phòng cục truyền thống là từ 100% dầu oliu.
Nguồn tham khảo:
¹The History of Castile Soap – lisabronner
²Castile Soap, Liquid Organic – mountainroseherbs
³Organic 201: Castile Liquid Soap – vermontsoap
